زمستان تقریباً فرا رسیده است و یکی از مهم ترین اجزایی که در زمستان هنگام رانندگی به آن نیاز داریم بخاری است. بخاری ماشین ما می تواند سفر ما را بسیار راحت کند در حالی که هوای بیرون هنوز سرد است. اگرچه کارکرد بخاری خودرو بسیار ساده است، اما دلایل مختلفی می تواند پشت خرابی آن باشد. پیشنهاد ما این است که همیشه قبل از زمستان و سرد شدن هوا بخاری خودرو را چک کنید که در فصل سرما به مشکل نخورید. در مقاله امروز ما شما را برای زمستان آماده می کنیم و دلایلی را به شما می گوییم که چرا بخاری ماشین شما خراب شده است یا به درستی کار نمی کند.
بخاری ماشین چگونه کار می‌کند؟
برای درک بهتر مشکل باید ابتدا به این مورد بپردازیم که بخاری چگونه کار می‌کند. درواقع سیستم گرمایشی خودروهای احتراق داخلی به سیستم خنک‌کننده موتور متصل است و از گرمای موتور برای گرم‌کردن کابین استفاده می‌کند. موتور خودرو گرمای بسیار زیادی درنتیجهٔ احتراق و اصطکاک ایجاد می‌کند. اگر این گرما به طور مداوم خنک نشود، به موتور آسیب می‌رساند. موتور همه خودروهای مدرن با مایع خنک‌کننده خنک می‌شود که مخلوطی از آب و ضدیخ است. این مایع به آب موتور معروف است که در موتور خودرو جریان دارد که تحت عنوان خنک کننده در آن عمل می‌کند؛ در این فرآیند، گرمای موتور به وسیله آب موتور گرفته شده و دمای آن را کاهش می‌دهد. در واقع گرمای بخاری ماشین در نتیجه همین فرآیند و استفاده از آب گرم تولید شده توسط موتور تامین می‌شود.
سیستم خنک‌کننده موتور پر از مایع خنک‌کننده است که بین موتور و رادیاتور اصلی خودرو در گردش است. پمپ آب مایع خنک‌کننده را از طریق لوله‌های مخصوص در سراسر سیستم جاری می‌کند. وقتی موتور سرد است، دریچه ترموستات ماشین جریان را به رادیاتور اصلی مسدود می‌کند و فقط زمانی که موتور به دمای مشخصی برسد این دریچه باز می‌شود. همانطور که موتور در حال گرم‌شدن است، مایع خنک‌کننده که به‌دلیل جذب گرمای موتور داغ شده است، وارد رادیاتور شده و قبل از بازگشت به موتور کاملا خنک می‌شود. این چرخه مدام تکرار می‌شود. بدنه رادیاتور بخاری گرمای مایع خنک کننده را جذب کرده و هوای اطراف خود را گرم می‌کند؛ این هوای گرم به وسیله فن دمنده‌ای که انرژی‌اش از باتری اتومبیل تامین می‌شود، به داخل اتاق فرستاده شده و بدین ترتیب دمای کابین به میزان کافی افزایش خواهد یافت.
عیب یابی بخاری خودرو
برخی از رانندگان هنگام استفاده از بخاری به خصوص بخاری پراید و بخاری پژو با کار نکردن سیستم گرمایشی مواجه می شوند. عوامل خرابی بخاری خودرو شامل موارد متعددی می شود و باید عیب یابی انجام شود و مشکل به وجود آمده را برطرف کرد تا سیستم بخاری اتومبیل به صورت صحیح کار کند. از دلایل درست کار نکردن بخاری، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وجود مشکل در فن بخاری
- در صورتی که سیستم گرمایشی خودرو در سرعت پایین کاملا باد گرم تولید کند ولی برای سرعت های بالا باد سرد دمیده شود، می توان گفت ترموستات دچار مشکل شده است (در چنین مواقعی آمپر آب در نقطه بسیار پایینی قرار دارد).
- در صورتی که بخاری خودرو همواره باد سرد تولید کند، می توان گفت لوله رادیاتور بخاری دچار گرفتگی شده است یا واتر پمپ ضعیف شده است. البته وجود هوا در مایع خنک کننده موتور (آب موتور) هم می تواند یکی از دلایل بروز چنین مشکلی محسوب شود.
دلیل خرابی بخاری خودرو
حال این سوال پیش می‌آید که دلایل خرابی یا درست کار نکردن بخاری خودرو چیست؟ یا چرا بخاری کار نمی‌کند؟
به طور خلاصه خرابی بخاری خودرو به یکی از عوامل زیر مربوط می‌شود:
- کم بودن آب موتور
- کثیف بودن فیلترها
- مسدود شدن هسته بخاری
- گیر کردن ترموستات
- خرابی واتر پمپ
- خرابی فن دمنده
- جرم گرفتگی یا خرابی رادیاتور
- گرفتگی لوله ها
در ادامه به صورت کامل عوامل بالا را برای شما توضیح می‌دهیم.
کم بودن آب موتور
وقتی بخاری را روشن می‌کنید و متوجه می‌شوید هوایی که از دریچه‌ها خارج می‌شود به‌اندازه کافی گرم نیست، اولین چیزی که باید بررسی کنید سطح مایع خنک‌کننده است. به‌طور معمول، سطح مایع خنک‌کننده باید بین علامت مینیمم و ماکزیمم در محفظه مربوط به مایع خنک‌کننده قرار گیرد. اگر بیش از حد کم است، باید آن را پر کنید. اگر فکر می‌کنید سریع‌تر از آنچه باید، خالی شده است، سیستم خنک‌کننده را برای وجود نشتی احتمالی مایع بررسی کنید.
در صورتی که آب موتور یا مایع خنک کننده به اندازه کافی نباشد و یا در مجاری آبرسانی به موتور هوا محبوس شده باشد، مایع خنک کننده به میزان کافی و با شدت مناسب به رادیاتور بخاری نرسیده و در نتیجه گرمای کمتری نیز عاید این بخش خواهد شد. همین امر باعث می‌شود که دمای موتور بسیار بالا برود؛ در نتیجه ابتدا عملکرد ترموستات و سپس بخاری خودرو دچار مشکل می‌شود.
اگر خودتان می‌خواهید مایع بریزید، اجازه دهید موتور کاملا سرد شود و سپس درپوش سیستم خنک‌کننده را بردارید. یادتان باشد وقتی موتور گرم است اصلا این درپوش را باز نکنید؛ زیرا مایع خنک‌کننده بسیار داغ است و تحت‌فشار ممکن است به‌سمت شما پاشیده شود. معمولا بهتر است اجازه دهید در هربار تعویض روغن، مکانیک مایع خنک‌کننده را هم پر کند. توصیه می‌شود همواره از وجود مقدار کافی آب مخلوط با ضدیخ در رادیاتور و پیشرانه خودرو اطمینان حاصل کنید.
کثیف بودن فیلترها
اگر حتی بخاری را تا انتها زیاد کرده‌اید و هنوز هوای گرم جریان نمی‌یابد، فیلترهای کابین باید بررسی شوند. اگر این فیلترها کثیف باشند، جریان هوا را از سیستم تهویه محدود می‌کنند. معمولا وقتی بخاری را روشن می‌کنید و موتور هم کاملا گرم شده است و کار می‌کند، هوای دریچه‌ها بدون توجه به سرعت خودرو باید بسیار گرم باشد. اگر هنگام رانندگی هوای بخاری گرم است ولی وقتی توقف می‌کنید سرد می‌شود، اول از همه احتمال دارد جریان مایع خنک‌کننده در هسته بخاری کم است یا هوا در سیستم خنک‌کننده موتور محبوس شده است که دلیل آن کثیف‌بودن یا انسداد فیلترهاست.
علائم کثیف بودن فیلتر هوا
- کم شدن توان موتور
- لرزش در موتور خودرو
- رسوب بیش از اندازه در شمع های موتور
- ریپ زدن موتور خودرو
- افزایش زمان استارت
- خروج گازهای اضافی از اگزوز خودرو
- افزایش مصرف سوخت
- روشن شدن چراغ چک یا سرویس در خودرو
- استشمام بوی بنزین در زمان استارت
- صدای غیر طبیعی موتور
- وجود مشکل در محفظه احتراق
بیشتر فیلترهای هوا در یک محفظه پلاستیکی سیاه رنگ در روی موتور اتومبیل یا در بخش جلویی آن تعبیه شده اند که یک لوله برای مکش هوا به این جعبه متصل شده است. این محفظه معمولا به شکل مکعب مستطیل یا مربع طراحی شده است.
نحوه برداشتن فیلتر هوای کهنه ابتدا اطراف محل قرارگیری فیلتر در موتور را تمیز کرده تا گرد و غبار و آلودگی به داخل جعبه فیلتر وارد نشود سپس جعبه قرارگیری فیلتر هوا را باز کرده و فیلتر کهنه را خارج کنید بعد از آن درون جعبه فیلتر را تمیز کرده و فیلتر هوای جدید را درون محفظه قرار دهید. در جعبه را بسته و پیچ های آن را محکم ببندید.
گرفتگی هسته بخاری
گرفتگی هسته بخاری ماشین یکی از رایج ترین دلایل کار نکردن بخاری خودرو می‌باشد. برای درک کارایی و علت گرفتن آن بهتر است بدانید اصلا هسته بخاری چیست و چه کاری در بخاری خودرو انجام می‌دهد؟
هسته بخاری مهمترین بخش سیستم خنک‌کننده خودرو می‌باشد که به عنوان یک مبدل حرارتی ایفای نقش می‌کند. ساختار آلومینیومی لوله ورودی و خروجی هسته بخاری باعث عبور مایع خنک‌کننده در موتور خودرو شده؛ این گرما از مایع خنک‌کننده دمای پیشرانه نشات گرفته است که از طریق اتصالات در سراسر بخاری جریان پیدا می‌کند. با انتقال هوا به داخل هسته کابین خودرو پر از هوای گرم می‌شود.
اتفاق های زیر از نشانه های خرابی هسته موتور هستند:
- افزایش دمای موتور
- مه گرفتگی شیشه‌های خودرو
- جریان هوای نامناسب
- گرمای بسیار کمی از فن دمنده خارج می‌شود.
- زود تمام شدن مایع خنک‌کننده
امّا اینکه چرا هسته بخاری مسدود می‌شود دلایل زیادی دارد که در نهایت باعث کاهش تولید گرمای بخاری می‌شود. دلایلی چون زنگ زدگی، خوردگی و آب و روغن قاطی کردن می‌باشد. در بعضی موارد مشاهده شده است که می‌توان با شست و شوی هسته بخاری مشکل را برطرف و کارایی گرمایش خودرو را بازیابی کرد. اما اگر این کار نتیجه‌ای نداشته باشد باید نسبت به تعویض آن اقدام کنید.
گیر کردن ترموستات
ترموستات برای تحریک مایع خنک کننده رادیاتور عمل می کند، می توان گفت که اگر ترموستات کار نکند یا به درستی کار نکند، موتور خودرو خنک نمی شود که مشکل بسیار بزرگی است. به طور معمول، عملکرد موتور و ترموستات به این صورت است که موتور خودرو شروع به روشن شدن می کند، اما در عین حال ترموستات روشن نمی شود. وقتی موتور خودرو گرم می شود، ترموستات وارد می شود و این گرما می تواند باعث از کار افتادن موتور شود. در واقع، هنگامی که موتور گرم می شود، ترموستات خودرو توسط سنسورهای آن فعال می شود و اجازه می دهد مایع خنک کننده از رادیاتور به سمت موتور جریان یابد و از گرم شدن بیش از حد موتور خودرو جلوگیری می کند.
اگر ترموستات خودرو فعال نشود، مایع خنک کننده در رادیاتور نمی تواند از رادیاتور خارج شده و از لوله های موتور عبور کند. به این ترتیب دمای موتور به تدریج افزایش می یابد و احتمال بروز مشکلاتی مانند جوش آوردن وجود دارد. البته ممکن است ترموستات خودرو همچنان فعال بماند و دیگر غیرفعال نشود. در این حالت، مایع خنک‌کننده رادیاتور می‌تواند با وجود سرد بودن موتور از لوله‌ها عبور کند و باعث از کار افتادن موتور شود.
روش تشخیص قفل شدن ترموستات به این صورت است که دست خود را به رادیاتور نزدیک کنید و اگر حس کردید دمای آن بالا نیست دستتان را روی رادیاتور بگذارید. اگر احساس کردید رادیاتور سرد است ولی دمای آمپر آب موتور از حد نرمال بالاتر بود احتمال قفل شدن ترموستات وجود دارد. در چنین مواقعی چاره ای جز خاموش کردن موتور و صبر کردن ندارید تا پس از خنک شدن اقدام به تعویض ترموستات کنید. لازم به ذکر است که دیر عوض کردن مایع سیستم خنک کننده و جرم گرفتن داخل سیستم از عواملی هستند که باعث قفل شدن ترموستات می شوند.
خرابی واتر پمپ
وظیفه واتر پمپ این است که آب، ضدیخ و ضدجوش را به بخش‌های مختلف موتور خودرو برساند. مایعات نام‌برده مجدداً از راه واتر پمپ به رادیاتور بازگردانده می‌شوند. برای همین هم هست که این قطعه کمک می‌کند تا خودرو در روزهای سرد دچار یخ‌زدگی نشود و در روزهای گرم هم خنک بماند. زمانی که واتر پمپ به‌درستی عمل کند، خودرو در دمایی مناسب و ثابت به کار خود ادامه خواهد داد. حال اگر خرابی واتر پمپ برای خودرویتان پیش بیاید، امکان آسیب‌دیدن موتور هم بالا می‌رود. پس باید همیشه هوای واتر پمپ را داشته باشید و ببینید که علائم و دلایل خرابی آن چیست.
خرابی واتر پمپ در درجه نخست روی واشر سرسیلندر اثر می‌گذارد. گرم‌ترین قسمت پیشرانه خودرو نزدیک به واشر سرسیلندر است. خودروهایی که تجربه سوزاندن این قطعه یعنی واشر سرسیلند را دارند در هنگام فروش با افت قیمت قابل‌توجهی روبه‌رو می‌شوند. پس به اهمیت واتر پمپ سالم دقت کنید و نگذارید که خرابی آن باعث تخریب قطعات دیگر و کاهش ارزش خودرویتان شود. از جمله دلایلی که باعث می‌شود، این قطعه در خودرو تخریب شود، باید به موارد زیر اشاره کرد:
- یخ‌زدگی آب درون موتور
- زنگ‌زدگی پره‌های داخلی واتر پمپ
- وجود خوردگی در دنده و قسمت‌های دیگر
- نبود ضدیخ در سیستم خنک‌کننده خودرو
دقت کنید که در میان این دلایلِ خرابی واتر پمپ، یخ‌زدگی آب درون موتور باعث شکستن واتر پمپ می‌شود. درباره علت دیگر که نبود ضدیخ در سیستم هست هم نیاز به یک توضیح وجود دارد: حتی اگر ضدیخ درون خودرو موجود باشد اما جنس و کیفیت آن مرغوب ارزیابی نشود، باز هم امکان تخریب واتر پمپ خواهد بود.
خرابی فن دمنده
یکی دیگر از دلایل خرابی بخاری خودرو این است که فن بخاری از کار افتاده است. مکانیک با بررسی متوجه می شود که رادیاتور کاملا گرم است بنابراین مشکلی در ورودی آب داغ به سیستم وجود ندارد. اما هوای خروجی از بخاری خودرو به اندازه کافی گرم نیست.
در این وضعیت به احتمال زیاد مشکل از فن دمنده بخاری است. با باز کردن فن و تست کردن آن می توان ایراد فن را پیدا کرد. با تعمیر فن و نصب آن در سیستم گرمایشی مشکل گرمای کم بخاری ماشین هم کاملا برطرف می شود.
باز و بسته کردن فن بخاری نیاز به دانش فنی و تجربه عملی دارد. اگر در این زمینه تخصصی ندارید هرگز اقدام به باز کردن فن و دیگر قسمت های بخاری خودرو نکنید.
جرم گرفتگی یا خرابی رادیاتور
رادیاتور بخش مهمی از سیستم خنک کننده شما است. همانطور که مایع خنک کننده شما از موتور عبور می کند، گرم می شود و با توجه به زمان کافی و بدون روش خنک کننده، تا زمانی که موتور شما بیش از حد گرم شود و خاموش شود، به گرم شدن ادامه می دهد. رادیاتور شما به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از سیستم عمل می کند که مایع خنک کننده شما را خنک می کند. مایع خنک کننده از یک طرف رادیاتور به طرف دیگر از طریق پره های فلزی کوچکی که می بینید حرکت می کند. با نازک شدن در حین عبور از پره ها، خنک شدن آن آسان تر می شود. وسیله نقلیه شما این کار را با کمک فن موتور و با جریان طبیعی هوا بر روی آن هنگام رانندگی انجام می دهد. به همین دلیل است که سازنده رادیاتور آن رادر جلوی وسیله نقلیه شما قرار می دهد.
علائم خرابی رادیاتور:
گرم شدن بیش از حد خودرو
داغ شدن خودرو ساده ترین راه برای تشخیص مشکل رادیاتور است. اگر ماشین شما بیش از حد گرم شده است، چندین بخش را باید بررسی کنید. پس از خنک شدن موتور، مطمئن شوید که مایع خنک کننده کافی در سیستم خنک کننده وجود دارد. همچنین بررسی کنید که آیا واشر سر و واشر منیفولد ورودی سالم هستند یا خیر. در موارد نادر، ممکن است سر سیلندر یا بلوک به دلیل گرمای بیش از حد ترک خورده باشد.
نشت مایع خنک کننده
رادیاتور خراب معمولاً نشتی دارد. اگر متوجه نشت مایع خنک کننده از جلوی موتور خودرو شدید، وقت آن رسیده که رادیاتور خود را تعویض کنید. گاهی اوقات نشت تنها زمانی خود را نشان می‌دهد که سیستم خنک کننده تحت فشار باشد. بررسی کنید که شلنگ مایع خنک کننده نشتی نداشته باشد. تعویض این بخش‌ها بسیار ارزان‌تر از تعویض کل رادیاتور است.
چراغ هشدار دهنده کمبود مایع خنک کننده
خودروهای جدیدتر ممکن است در صورت کاهش سطح مایع خنک کننده به شما هشدار دهند. اگر چراغ هشدار روشن شد، اما ماشین بیش از حد گرم نشده است، با این حال بهتر است به سرعت در گوشه ای پارک کنید تا سطح مایع خنک کننده را در صورت ایمن بودن آن بررسی کنید. رانندگی با مایع خنک کننده کم ممکن است به موتور آسیب برساند.
مشاهدهٔ لجن در مایع خنک کننده
مایع خنک کننده اغلب یک رنگ سبز فلورسنت است، اما می‌تواند آبی یا نارنجی نیز باشد. اگر مایع خنک‌کننده شما قهوه‌ای تیره یا سیاه است، احتمالاً زمان تعویض مایع خنک‌کننده فرا رسیده است. اگر مایع خنک‌کننده خود را تخلیه کردید و متوجه تکه‌ها یا قسمت‌های غلیظ و چسبناک شدید، ممکن است در رادیاتور خود گرفتگی داشته باشید. گرفتگی رادیاتور ممکن است به دلیل مایع خنک‌کننده بسیار قدیمی، وجود روغن موتور یا نشت ایجاد شود.
خرابی پمپ آب
آیا می‌دانستید که رادیاتور خراب می‌تواند باعث از کار افتادن پمپ آب نیز شود؟
پمپ‌های آب با عبور مایع خنک کننده روغن کاری می‌شوند. پمپ‌های آب قبل از از کار افتادن کامل، صدایی از یاتاقان ایجاد می‌کنند. اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، زمان بررسی کل سیستم خنک کننده خودرو فرا رسیده است. گاهی اوقات پمپ‌های آب نیز به دلیل تنظیم نادرست تسمه تایم خراب می‌شوند. در این حالت باید تسمه تایم یا تنش زنجیر را مجدداً تنظیم کنید تا فشار کمتری به قرقره پمپ آب وارد شود.
